اسلام و نابسامانیهای روشنفکران
اثر پژوهشی بسیار مفصلی است که به بیان اقتضائات دینی، فرهنگی و اجتماعی اسلام در عصر حاضر پرداخته و نسل جوان مسلمان و نواندیشان دینی یاری می‌رساند تا برای پرسش‌های خود درباره کارآمدیِ دین در قرن اخیرِ پاسخ‌های مُتقن و قاطعی بیایند. شبهات دینی و اعتقادی‌ای که از جانب اسلام‌پژوهانِ غربی و دشمنان اسلام مطرح می‌شود، مسلمانان، به ویژه نسل جوان، را دچار سر در گمی و حیرت کرده؛ تا جایی که حتی برخی از متفکران دینی از ارائه ادلّه و جواب‌های قانع‌کننده عاجزند؛ و این عجز و درماندگی، نه به خاطر بی‌بضاعتی دین اسلام، که به علت ناآگاهی از سنت و فرهنگِ غنی و پربار اسلامی است. نویسنده در این اثرِ سه جلدیِ مبسوط – که در اینجا به صورت یک جلد کامل درآمده است – به این شبهات و پرسش‌ها پرداخته و ضمن پاسخ به خرده‌گیری‌ها و ایرادهای گوناگون در مقولات مختلف، حس اعتماد به نفسِ ناشی از پیشینة پربار دینی و فرهنگی را در خواننده برمی‌انگیزد. وی در جلد نخست، دیدگاهِ اسلام عزیز را در قبال مسایل زیر شرح می‌دهد: برده‌داری، مالکیت فردی، امتیاز طبقاتی، صدقات، سرمایه‌داری، نظام تیول، قوانین کیفری، ارتجاع، تمدن امروز، غرایز، آزادی فکر، کمونیسم و طوایف غیر مسلمان. در جلد دوم، بحث را با عصر جنبش و تطور و نیازهای آن آغاز می‌کند و به نقش و تأثیر سه دانشمند یهودی (کارل مارکس، زیگموند فروید و امیل دورکیم) در ایجاد بنیانهای فکری جدید در علوم انسانی و مقابله با آموزه‌های ناب اسلامی می‌پردازد. در ادامه، پس از تشریح دیدگاهِ حقیقی اسلام درباره ارتجاع و تعصب دینی، رابطه متقابل اسلام و غرب و اسباب و شرایط آن را مورد بحث قرار می‌دهد. سرآغاز جلد سوم، تعریف انسان و ماهیت و طبیعت اوست. در ادامه، نیاز انسان به دین و چگونگی تطابق آن با فطرت بشر تبیین شده و برآوردِ نیروهای خیر و شر در وجود او شرح داده می‌شود. دیگر مباحث این فصل، عبارت‌اند از: ثابت و متطور در هستی انسان، اصول عالی انسانیت، تفسیر انسانی برای انسان، فردیت و اجتماعیت انسان و خطوط متقابل در نفس بشریت.
