ته‌یه‌مموم كردن

ته‌یه‌مموم كردن
]  kurdish – كوردی – كردي [

موحه‌ممه‌د ئیبراهیم ئه‌لتویجری

وه‌رگێڕانی: ئیحسان بورهان الدین

پێداچونه‌وه‌ی :پشتیوان سابیر عه‌زیز

2011 - 1432
 

﴿ التيمم ﴾
« باللغة الكردية »

محمد بن إبراهيم التويجري

ترجمة: إحسان برهان الدين

مراجعة: بشتيوان صابر عزيز

2011 - 1432
 

 
ته‌یه‌مموم كردن
( التیمم ) واته‌: ئه‌نجامدانی خواپه‌رستی به‌وه‌ی به‌هه‌ردوو ده‌ستت  به سه‌ر خۆڵێكی پاكدا بده‌یت ‌به‌نیازی ئه‌وه‌ی بتوانیت نوێژ وخواپه‌رستنی تر ئه‌نجام بده‌یت.
ته‌یه‌مموم یه‌كێكه‌ له‌ تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی ئوممه‌تی ئیسلامی كه‌ له‌ جیاتی خۆ پاراو كردنه‌وه‌یه‌ به‌ ئاو.
له‌ جابيری كوڕی عبدالله ڕه‌زای خوای لێبێت كه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم فه‌رموویه‌تی:((أُعْطِيتُ خَمْسًا لَمْ يُعْطَهُنَّ أَحَدٌ قَبْلِي نُصِرْتُ بِالرُّعْبِ مَسِيرَةَ شَهْرٍ وَجُعِلَتْ لِيَ الْأَرْضُ مَسْجِدًا وَطَهُورًا فَأَيُّمَا رَجُلٍ مِنْ أُمَّتِي أَدْرَكَتْهُ الصَّلَاةُ فَلْيُصَلِّ وَأُحِلَّتْ لِيَ الْمَغَانِمُ وَلَمْ تَحِلَّ لِأَحَدٍ قَبْلِي وَأُعْطِيتُ الشَّفَاعَةَ وَكَانَ النَّبِيُّ يُبْعَثُ إِلَى قَوْمِهِ خَاصَّةً وَبُعِثْتُ إِلَى النَّاسِ عَامَّةً)) . متفق عليه.
واته‌: ... هه‌روه‌ها زه‌ویم بۆ كراوه‌ته‌ مزگه‌وت وپاككه‌ره‌وه‌، بۆیه‌ هه‌ركه‌سێك كاتی نوێژی به‌سه‌ردا هات نوێژی خۆی بكات...
حوكمی ته‌یه‌مموم:
ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌ تووشی ( حدث )ی بچووك یان گه‌وره‌ بووه‌ وئاوی ده‌ست ناكه‌وێت، ئیتر ئایا له‌به‌ر ده‌ستی نه‌بێت یان زیانی پێ بگات به‌ به‌كار هێنانی، یان توانای نه‌بێت به‌كاری بهێنێت.
خوای گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت: ﴿وَإِن كُنتُم مَّرۡضَىٰٓ أَوۡ عَلَىٰ سَفَرٍ أَوۡ جَآءَ أَحَدٞ مِّنكُم مِّنَ ٱلۡغَآئِطِ أَوۡ لَٰمَسۡتُمُ ٱلنِّسَآءَ فَلَمۡ تَجِدُواْ مَآءٗ فَتَيَمَّمُواْ صَعِيدٗا طَيِّبٗا فَٱمۡسَحُواْ بِوُجُوهِكُمۡ وَأَيۡدِيكُم مِّنۡهُۚ مَا يُرِيدُ ٱللَّهُ لِيَجۡعَلَ عَلَيۡكُم مِّنۡ حَرَجٖ وَلَٰكِن يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمۡ وَلِيُتِمَّ نِعۡمَتَهُۥ عَلَيۡكُمۡ لَعَلَّكُمۡ تَشۡكُرُونَ﴾ المائدة: ٦.
ئه‌وه‌ی كه‌ ده‌گونجێت ته‌یه‌ممومی پێ بكرێت: ته‌یه‌مموم كردن دروسته‌ به‌ هه‌موو شتێكی سه‌ر زه‌وی وه‌كو خۆڵ وبه‌رد وگڵی ته‌ر یان وشك.
چۆنیه‌تی ته‌یه‌مموم:
نیه‌ت بهێنێت وبه‌ناوی هه‌ردوو له‌پی له‌سه‌ر زه‌وی بدات وئینجا فووی پێدا بكات بۆ ئه‌وه‌ی تۆزه‌كه‌ی كه‌م بكاته‌وه‌ وئینجا ده‌م وچاو وهه‌ردوو ده‌ستی خۆی پێ بسڕێت، پشتی ده‌ستی ڕاستی به‌ناوی ده‌ستی چه‌پی بسڕێت وپشتی ده‌ستی چه‌پی به‌ناوی ده‌ستی ڕاستی بسڕێت، جارجاره‌ش سڕینی هه‌ردوو ده‌ستی پێش بخاته‌ سه‌ر ده‌م وچاویدا.
١- له‌ ( عبدالرحمن بن ئه‌بزی ) له‌ باوكی یه‌وه‌ هاتووه‌ كه‌ فه‌رموویه‌تی: پیاوێك هاته‌ لای عومه‌ری كوڕی خه‌تتاب و وتی: له‌شگران بووم وئاوم ده‌ست نه‌كه‌وت، ئیتر عه‌مماری كوڕی یاسر به‌ عومه‌ری فه‌رموو ئایا له‌ بیرت نییه‌ جارێكیان له‌گه‌شتێكدا بووین من و تۆ، تۆ نوێژت نه‌كرد و من هه‌موو جه‌سته‌ی خۆمم كرد به‌خۆڵه‌وه‌، ئه‌وه‌مان باسكرد بۆ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم و، ئه‌ویش فه‌رمووی: (( إنَّمَا كَانَ يَكْفِيكَ هَكَذَا )) واته: ‌به‌س بوو هه‌ردوو ده‌ستت له‌سه‌ر زه‌وی بدایه‌ و فووت پێدا بكردایه‌ وبه‌ روخسارتدا بهێنایه‌. متفق علیه.
٢- له‌ عه‌مماره‌وه‌ ده‌رباره‌ی چۆنیه‌تی ته‌یه‌مموم هاتووه‌ كه‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم فه‌رموویه‌تی: (( إنَّمَا كَانَ يَكْفِيكَ أَنْ تَصْنَعَ هَكَذَا )) واته‌: به‌ست بوو ئاوهات بكردایه‌، ئینجا ده‌ستی كێشا به‌زه‌ویدا وته‌كانی ئینجا هێنای به‌پشتی ده‌ستی چه‌ێیدا وپاشان هێنای به‌ ڕوخساریدا. متفق علیه.
ته‌یه‌مموم بۆچی وچی ده‌بێت؟
ئه‌گه‌ر نیه‌تی لابردنی چه‌ند ( حدث ) ێكی لێ بهێنێت، بۆ نمونه‌ میز و پیسایی كردبێت و، له‌شیشی گران بووبێت، ته‌یه‌ممومه‌كه‌ هه‌موویان لاده‌بات.
ئه‌وه‌ی به‌ده‌ستنوێژ ده‌كرێت ئه‌نجام بدرێت وه‌كو نوێژو ته‌واف وشتی تر به‌ ته‌یه‌ممومیش هه‌ر ئه‌نجام ده‌درێت.
پووچه‌ڵكه‌ره‌وه‌كانی ته‌یه‌مموم:
١- هه‌بوونی ئاو.
٢- نه‌مانی پاساو له‌ نه‌خۆشی و پێویستی وشتی له‌وجۆره‌.
٣- یه‌كێك له‌ هه‌ڵوه‌شێنه‌ره‌وه‌كانی ده‌ستنوێژ.
ئه‌گه‌ر كه‌سێك ئاوی ده‌ست نه‌كه‌وێت وتوانای ته‌یه‌ممومیشی نه‌بێت نوێژی خۆی ده‌كات به‌بێ ده‌ستنوێژو ته‌یه‌مموم ودووباره‌شی ناكاته‌وه‌.

ته‌یه‌مموم بۆ چی ده‌بێت؟
دروسته‌ ته‌یه‌مموم ئه‌نجام بدرێت بۆ لابردنی ( حدث ) ی بچووك وگه‌وره‌.
به‌ڵام پیسایی ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر لاشه‌ بێت یان جل وبه‌رگ به‌ ته یه‌مموم لاناچێت، جا ئه‌گه‌ر توانای پاككردنه‌وه‌ی نه‌بوو، هه‌ر له‌سه‌ر ئه‌و حاڵه‌ نوێژی خۆی ده‌كات.
ئه‌وكه‌سه‌ی برینداربێت وترسی هه‌بێت به‌به‌كارهێنانی ئاو زیانی پێ بگات، ده‌ست به‌سه‌ر برینه‌كه‌دا ده‌هێنیت، ئه‌گه‌ر نا ته‌یه‌مموم بۆ جێگه‌ی برینه‌كه‌ ده‌كات و ئه‌ندامه‌كانی تر ده‌شوات.
ئه‌گه‌ر كه‌سێك ته‌یه‌ممومی كرد ودواتر ئاوی دۆزییه‌وه‌ چی بكات؟
( له أبو سعید الخدري ) یه‌وه‌ ڕه‌زای خوای لێبێت هاتووه‌ كه‌ فه‌رموویه‌تی: دوو كه‌س له‌گه‌شتێكدا پێكه‌وه‌ بوون، كاتی نوێژ هات وئاویان پێ نه‌بوو، ئیتر به‌ خۆڵێكی پاك ته‌یه‌ممومیان كرد ونوێژیان كرد، پاشان ئاویان دۆزیه‌وه‌ پێش ته‌واو بوونیی كاتی ئه‌و نوێژه‌، یه‌كێكیان نوێژه‌كه‌ی دووباره‌ كرده‌وه‌ به‌ڵام ئه‌وی تریان دووباره‌ی نه‌كردوه‌، هاتنه‌ لای پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم و ئه‌وه‌یان بۆ گێڕایه‌وه‌، پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم به‌و كه‌سه‌ی كه‌ نوێژه‌كه‌ی دووباره‌ نه‌كردبوویه‌وه‌ فه‌رمووی:(( أَصَبْتَ السُّنَّةَ وَأَجْزَأَتْكَ صَلَاتُكَ)) واته‌: سوننه‌تت پێكاو نوێژه‌كه‌ت ته‌واوه‌، به‌وه‌ش كه‌ دووباره‌ی كردبوویه‌وه‌ فه‌رمووی:(( لَكَ الأَجْرُ مَرَّتَيْنِ )) واته‌: دووجار پاداشتت ده‌ست كه‌وت. أخرجه أبو داود والنسائي.