ΣΟΥΦΙΣΜΟΣ

Εισαγωγή

Είτε από κάποιο ντοκιμαντέρ στην τηλεόραση, είτε από κάποια καλοσχεδιασμένη ιστοσελίδα, οι περισσότεροι έχουμε ακούσει κάτι για τους ‘Σούφι’ και το ‘Σουφισμό’. Προγράμματα στην τηλεόραση τους έχουν προβάλλει, παρουσιαστές σε εκπομπές τους έχουν αναφέρει και πολιτικοί δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για αυτή την ομάδα…αρκεί κανείς να πληκτρολογήσει τη λέξη ‘Σούφι’ σε οποιαδήποτε μηχανή αναζήτησης ώστε να κατακλυστεί με τα διαθέσιμα βίντεο και εικόνες. Στο διαδικτυακό χώρο μπορεί να δει κανείς εικόνες και βίντεο των μυστικιστών Σούφι και ανθρώπων να χορεύουν ρυθμικά στο άκουσμα μελωδιών. Ενοχλητικές εικόνες μυστικιστών πρεσβύτερων Σούφι που μαχαίρωναν τα κεφάλια τους με μαχαίρια ή υπόκεινται σε διάφορα μέσα βασανιστηρίου, είναι εξίσου κοινές. Κάποιος που ενδιαφέρεται για το Ισλάμ μπορεί να λάβει εσφαλμένη εντύπωση για το Ισλάμ και τους Μουσουλμάνος, αφού για τη Δύση οι ‘Σούφι’ και ο ‘Σουφισμός’ είναι συνώνυμα του Ισλάμ και του Μουσουλμάνου.

Οι ερωτήσεις που προκύπτουν είναι: «Είναι πραγματικά Μουσουλμάνοι;» και «Εφαρμόζουν πραγματικά το Ισλάμ;». Προτού προτρέξω, πρέπει να αναφέρω ότι υπάρχουν πολλές ιστοσελίδες, άρθρα και βιβλία που έχουν γραφτεί και συνταχθεί, αλλά τα περισσότερα μιλούν για το Σουφισμό με τρόπο συναισθηματικό, πράγμα που μπορεί να οδηγήσει κάποιον στο συμπέρασμα ότι είναι αμερόληπτα. Σ’ αυτήν την ταπεινή προσπάθεια, επιχειρώ να γράψω για το ‘Σουφισμό’ με τρόπο κατατοπιστικό, απαλλαγμένος από κάθε προκατάληψη.

Παρά το ότι αποτελούν ελάχιστη μειοψηφία, οι Σούφι συναντώνται σε πολλές χώρες, Μουσουλμανικές και μη. Αλλά αντίθετα προς την άποψη ότι ο Σουφισμός είναι μια ‘ομάδα’, ο Σουφισμός διαιρείται σε αιρέσεις, καθεμία από τις οποίες διαφέρει από τις άλλες αναφορικά με τα δόγματα και τις πρακτικές του. Μερικές ομάδες είναι μεγαλύτερες από άλλες, και άλλες έπαψαν να υπάρχουν με το πέρασμα του χρόνου. Ανάμεσα στις ομάδες που επιβιώνουν σήμερα είναι: η αίρεση Τιτζάνι, η αίρεση Νακσαμπάντι, η αίρεση Καντίρι και η αίρεση Σάδλι.

 

Προέλευση του Σουφισμού

Στην πρώιμη μορφή τους, οι διδασκαλίες των Σούφι τόνιζαν πώς ένας άνθρωπος πρέπει να δίνει περισσότερη έμφαση στις πνευματικές πτυχές του Ισλάμ, ως αποτέλεσμα πολλοί παραβλέπανε να δουν τον υψηλόφρονα σκοπό του Ισλάμ. Ύστερα από κάποια χρονική περίοδο, ωστόσο, διαβόητοι ηλικιωμένοι Σούφι εισήγαγαν πρακτικές ξένες προς το Ισλάμ, οι οποίες έγιναν αποδεκτές από τους υποστηρικτές του. Εισήχθησαν πρακτικές που περιλάμβαναν χορό, μουσική, ακόμη και την κατανάλωση χασίς.

 

 

 

Ο πασίγνωστος λόγιος Ιμπν Αλ-Τζάουζι, έγραψε στο βιβλίο του «Ταλμπίς Ιμπλίς» αναφορικά με την προέλευση του ονόματος που χρησιμοποιήθηκε από αυτήν την ομάδα, λέγοντας: «Ονομάστηκαν έτσι αναφορικά με το πρώτο πρόσωπο που αφιέρωσε τη ζωή του στη λατρεία στον τόπο του Ιερού Οίκου Αλ- Κά’μπα, το όνομα του οποίου ήταν Σούφα.»

Σύμφωνα με αυτό, όσοι ήθελαν να τον μιμηθούν αποκαλούσαν τους εαυτούς τους ‘Σούφι’.

Ο Ιμπν Αλ-Τζάουζι αναφέρει έναν ακόμη λόγο. Είπε: «Φορούσαν μάλλινα ρούχα.». Το μαλλί στα αραβικά ονομάζεται ‘σουφ’ και τα μάλλινα ρούχα ήταν σύμβολο ενός ασκητή κατά τη διάρκεια εκείνων των χρόνων, καθώς το μαλλί ήταν η φθηνότερη μορφή ρουχισμού και ήταν πολύ σκληρό για το δέρμα. Εν ολίγοις θεωρούταν σύμβολο ασκητικής ζωής. Σε κάθε περίπτωση, η λέξη ‘Σούφι’ δεν εμφανίστηκε στην εποχή του Προφήτη Μωχάμμαντ (r) και των συντρόφων του, αυτοί εμφανίστηκαν πρώτα γύρω στο 200 Χίτζρα (200 χρόνια μετά τη μετανάστευση του Προφήτη r από τη Μέκκα στη Μεδίνα).

Ο διάσημος λόγιος, Ιμπν Ταϊμία, αναφέρει ότι η πρώτη εμφάνιση του Σουφισμού ήταν στο Μπάσρα, στο Ιράκ, όπου κάποιοι άνθρωποι προχώρησαν σε ακρότητες στη λατρεία και την αποφυγή της εγκόσμιας ζωής, τόσο που τίποτα αντίστοιχό του δεν είχαν δει σε άλλες χώρες.

 

Τι είναι λοιπόν ο Σουφισμός;

Ο Σουφισμός αποτελεί μια σειρά εννοιών και πρακτικών που κυμαίνονται ανάμεσα στη φτώχεια, την απομόνωση, την εξαπάτηση, την  αποστέρηση της ψυχής, το τραγούδι και το χορό. Και αυτό βασίζεται σε μια ανάμειξη διαφορετικών θρησκειών και φιλοσοφιών όπως οι ελληνικές φιλοσοφίες, ο Ζωροαστρισμός, ο Βουδισμός, ο Ινδουισμός, καθώς επίσης και το Ισλάμ. Αναφέρεται συχνά από τους ίδιους τους Σούφι ή τους Οριενταλιστές ως «Ισλαμικός μυστικισμός», προκειμένου να δοθεί η εντύπωση ότι το Ισλάμ είναι είτε εξ’ ολοκλήρου είτε μερικώς μια δογματική θρησκεία με μια σειρά ανούσιων τελετών. Η ίδια η φύση του Σουφισμού (ή Τασάουοφ) αντιβαίνει σε αυτό που πρέπει να πιστεύει ένας Μουσουλμάνος, και αυτό θα γίνει κατανοητό αργότερα όταν αναφέρω τις γενικότερες πεποιθήσεις των Σούφι.

 

Χαρακτηριστικά ενός Μουσουλμάνου

Ένας Μουσουλμάνος αντλεί πάντα το δόγμα του και τη θρησκεία του από το Κοράνιο και τις αφηγήσεις του Προφήτη Μωχάμμαντ (r), τη λεγόμενη Σούννα, χωρίς να εφευρίσκει καμία καινοτομία. Ο θεός μας λέει στο Κοράνιο:

{ Δεν είναι πρέπον για έναν πιστό ή μια πιστή, όταν ο Αλλάχ και ο Αγγελιαφόρος Του αποφασίσουν μια εντολή, να έχουν καμία (άλλη) επιλογή (παρά αυτή που διέχταξε ο Αλλάχ). Και όποιος παρακούει τον Αλλάχ και τον Αγγελιαφόρο Του, πράγματι, έχει παραπλανηθεί σε φανερή πλάνη. } (Κοράνιο 33:36)

Ο Προφήτης Μωχάμμαντ (r) υπογράμμισε τη σημασία της τήρησης του Κορανίου και της Σούννα και τον κίνδυνο της εισαγωγής οποιονδήποτε καινοτομιών στο Ισλάμ. Ο Προφήτης (r) είπε: «Όποιος κάνει μία πράξη που δεν υπάρχει στη θρησκεία μας (δηλ. που αποτελεί καινοτομία), αυτή θα απορριφθεί.» (Σαχίχ Μόσλεμ)

Το παραπάνω Χαντίθ αποδεικνύει ότι δεν επιτρέπεται να λατρεύει κανείς τον Αλλάχ με μια πράξη, η οποία δεν αναφέρεται στο Κοράνιο ή στη Σούννα ότι είναι μια έγκυρη πράξη λατρείας. Επίσης μια τέτοια πράξη αποτελεί καινοτομία, η οποία θα απορριφθεί και αυτός που την διέπραξε θεωρείται αμαρτωλός λόγω του ότι εφεύρε μια πράξη την οποία δεν την έθεσε ο Αλλάχ.

Ο Ιμπν Μασ‘ούντ (ένας σύντροφος του Προφήτη r), η ευαρέστηση του Αλλάχ επ’ αυτού, είπε:

«Ο Αγγελιαφόρος του Αλλάχ (r), σχεδίασε για μας μια ίσια γραμμή (στο έδαφος), κι έπειτα είπε, ‘Αυτός είναι ο ίσιος δρόμος του Αλλάχ’. Έπειτα έφτιαξε μερικές γραμμές σε κάθε πλευρά της ίσιας γραμμής (δηλ. σαν παρακλάδια της). Έπειτα είπε, ‘Αυτοί είναι διάφοροι δρόμοι, σε κάθε έναν από αυτούς βρίσκεται ένας διάβολος που προσκαλεί τους ανθρώπους σ’ αυτόν.’» Έπειτα απήγγειλε το εδάφιο (του Κορανίου):

{ Και, στ’ αλήθεια, αυτός είναι ο Ίσιος Δρόμος Μου, γι’ αυτό ακολουθήστε τον και μην ακολουθήσετε (οποιουσδήποτε άλλους) δρόμους, γιατί θα σας χωρίσουν (και θα σας απομακρύνουν) από τον Δρόμο Του. } (Κοράνιο 6:153)

Αφηγήθηκε από τον Άχμαντ και τον Αν-Νασά’ι.

Ως εκ τούτου, ένας Μουσουλμάνος είναι υποχρεωμένος να υπακούει στο Θεό και στον Αγγελιαφόρο Του. Αυτή είναι η υψηλότερη εξουσία στο Ισλάμ. Δεν ακολουθεί κανείς τυφλά τους θρησκευτικούς ηγέτες. Αντίθετα, εμείς ως άνθρωποι απαιτείται να αξιοποιούμε τις δυνατότητες που μας δίνονται από το Θεό, να σκεφτόμαστε με λογική. Ο Σουφισμός από την άλλη αποτελεί δεσμευτική αρχή που στερεί το άτομο από την ελεύθερη σκέψη και την προσωπική άποψη, και το τοποθετεί στο έλεος του Σεΐχη της αίρεσης… όπως έχουν πει ορισμένοι ηλικιωμένοι Σούφι, «πρέπει κανείς να είναι με το Σεΐχη του όπως είναι ένα νεκρό άτομο όταν πλένεται (πριν θαφτεί)», δηλ. δεν πρέπει κανείς να διαφωνεί ή να αντιτίθεται στην άποψη του Σεΐχη, ενώ πρέπει να δείχνει απόλυτη υπακοή και υποταγή σε εκείνον. 

Οι αληθινοί Μουσουλμάνοι είναι ευχαριστημένοι με το όνομα «Μουσουλμάνος» που δόθηκε σε εκείνους από τον Παντοδύναμο Θεό, καθώς λέει:

 { Έχει Επιλέξει εσάς (για να διαδώσετε το μήνυμά Του, τον Ισλαμικό μονοθεϊσμό, στην ανθρωπότητα) και δεν Έθεσε σε σας καμία δυσκολία (ούτε υπερβολικούς νόμους) στη θρησκεία (όπως Έθεσε στα προηγούμενα έθνη πριν από σας, δηλ. τους Χριστιανούς και τους Εβραίους). Αυτή είναι (το Ισλάμ, η εύκολη που δεν είναι φανατική) θρησκεία του πατέρα σας, Αβραάμ. Εκείνος (ο Αλλάχ) σας Ονόμασε Μουσουλμάνους από πριν (στις προηγούμενες θείες γραφές) και σε αυτό (το Κοράνιο). } (Κοράνιο 22:78)

Οι Σούφι μπορεί να επιμένουν ότι είναι Μουσουλμάνοι, αλλά παράλληλα ορισμένοι επιμένουν να αναγνωρίζουν τους εαυτούς τους ως Σούφι, παρά ως Μουσουλμάνους.

 

Ισλαμικές Πεποιθήσεις με μια ματιά: Πίστη στο Θεό

Εν συντομία, ένας Μουσουλμάνος πιστεύει στη Μοναδικότητα του Θεού. Εκείνος δεν Έχει κανέναν εταίρο, κανείς δεν Είναι όμοιός Του. Ο Θεός, ο Παντοδύναμος, λέει:

 { Δεν υπάρχει τίποτα σαν Αυτόν [1], και Αυτός είναι Αλ-Σαμεί‘ (Ακούει τα Πάντα) Αλ-Μπασείρ (Βλέπει τα Πάντα). } (Κοράνιο 42:11)

Ο Θεός διαχωρίζεται από τη δημιουργία Του και δεν αποτελεί μέρος της. Αυτός είναι ο Δημιουργός και όλα τα άλλα είναι δημιουργήματά Του.

Οι Σούφι διατηρούν έναν αριθμό πεποιθήσεων σε σχέση με το Θεό, τον Παντοδύναμο. Σε αυτές ανήκουν και οι εξής:

α) Αλ-Χουλούλ: Αυτή η πεποίθηση υποδηλώνει ότι ο Θεός, ο Παντοδύναμος, εισέρχεται μέσα στη δημιουργία Του.

β) Αλ-Ιτιχάντ: Αυτή η πεποίθηση υποδηλώνει ότι ο Θεός, ο Παντοδύναμος, και η δημιουργία του είναι μία, ενωμένη οντότητα.

γ) Ουίχντατ Αλ-Ουτζούντ: Αυτή η πεποίθηση υποδηλώνει ότι δεν πρέπει κανείς να κάνει διάκριση ανάμεσα στο Δημιουργό και τη δημιουργία, γιατί και η δημιουργία και ο Δημιουργός είναι μία οντότητα.

Ο Μανσούρ Αλ-Χαλλάτζ, μια φιγούρα που επιδέχεται ιδιαίτερου σεβασμού από τους Σούφι, είπε: «Είμαι Αυτός τον Οποίο αγαπώ,» αναφώνησε, «Αυτός, τον Οποίο αγαπώ, είμαι Εγώ, είμαστε δύο ψυχές που συγκατοικούν σε ένα σώμα. Αν βλέπετε εμένα, βλέπετε Αυτόν και αν βλέπετε Αυτόν, βλέπετε εμένα.» [2]

Ο Μόχγι Εντ-Ντίν Ιμπν Άραμπι, μια άλλη σεβαστή φιγούρα στο Σουφισμό, ήταν διαβόητος για τις δηλώσεις του: «Αυτό που υπάρχει κάτω από το μανδύα μου δεν είναι παρά ο Θεός,», «Ο δούλος είναι ο Κύριος και ο Κύριος είναι ο δούλος.» [3]

Αυτές οι παραπάνω πεποιθήσεις αντιβαίνουν πολύ στη Μοναδικότητα του Θεού, η οποία αποτελεί την βάση της Μουσουλμανικής πίστης, γιατί το Ισλάμ είναι αυστηρά μονοθεϊστική θρησκεία. Τέτοια θεμελιώδη δόγματα των Σούφι δεν απέχουν πολύ από τις Χριστιανικές πεποιθήσεις ή την Ινδουιστική πίστη της ενσάρκωσης. Ο Σ.Ρ. Σάρντα στο βιβλίο του, ‘Η Σουφιστική Σκέψη’ είπε: «Η λογοτεχνία των Σούφι κατά την περίοδο μετά τον Ταμερλάνο (ή Τιμούρ) δείχνει μια σημαντική αλλαγή στο περιεχόμενο της σκέψης. Είναι πανθεϊστική. Έπειτα από την πτώση της Μουσουλμανικής ορθοδοξίας από την εξουσία στο κέντρο της Ινδίας για ένα σχεδόν αιώνα, λόγω της εισβολής του Ταμερλάνου (ή Τιμούρ), ο Σουφισμός απαλλάχθηκε από τον έλεγχο της Μουσουλμανικής ορθοδοξίας και εναρμονίστηκε με τους αγίους των Ινδουιστών, οι οποίοι τους επηρέασαν σε εκπληκτικό βαθμό. Οι Σούφι υιοθέτησαν το Μονισμό[4] από τη σχολή Βαϊσνάβα Βεντάντικ, καθώς επίσης και από τις πρακτικές Μπάκτι και Γιόγκα. Μέχρι τότε, η δημοτικότητα του Βενταντικού πανθεϊσμού ανάμεσα στους Σούφι είχε φτάσει στο ζενίθ του.»

 

Πίστη στον Προφήτη του Θεού

Ένας Μουσουλμάνος πιστεύει ότι ο Προφήτης Μωχάμμαντ (r) ήταν ο Τελευταίος Προφήτης και Αγγελιαφόρος του Θεού. Δεν ήταν θεός, ούτε θα πρέπει να λατρεύεται, αλλά πρέπει κανείς να τον υπακούει. Επίσης, δεν μπορεί κανείς να λατρεύει το Θεό παρά μόνο με τον τρόπο με τον οποίο ο Προφήτης Μωχάμμαντ (r) λάτρευε τον θεό, χωρίς καμία καινοτομία.

Οι αιρέσεις των Σούφι διατηρούν ευρεία ποικιλία πεποιθήσεων σε σχέση με τον Προφήτη Μωχάμμαντ (r). Σε αυτές ανήκουν εκείνοι που πιστεύουν πως ο Προφήτης (r) δε γνώριζε τη γνώση που κατέχουν οι Πρεσβύτεροι Σούφι. Ο Αλ-Μπουστάμι, ένας Σούφι Σεΐχης είπε: «Εισήλθαμε σε μια θάλασσα γνώσης στην ακτή της οποίας στάθηκαν οι Προφήτες και οι Αγγελιαφόροι.»

Άλλοι Σούφι αποδίδουν κάποιο είδος θειότητας στον Προφήτη (r) λέγοντας πως όλη η δημιουργία δημιουργήθηκε από το «φως» του Προφήτη Μωχάμμαντ (r). Ορισμένοι πιστεύουν ακόμη πως ήταν ο πρώτος από τη δημιουργία και ότι αναπαύεται στο θρόνο του Θεού, πράγμα που πιστεύει και ο Ιμπν Άραμπι και άλλοι Σούφι που τον ακολούθησαν.

 

Πίστη στον Παράδεισο και την Κόλαση

Εν συντομία, οι Μουσουλμάνοι πιστεύουν ότι και η Κόλαση και ο Παράδεισος υπάρχουν τώρα, και είναι δύο πραγματικές κατοικίες. Η Κόλαση είναι εκεί όπου θα τιμωρηθεί ένας αμαρτωλός, και ο Π